Η Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, μια γιορτή χωρίς ιδιαίτερα ιστορικά ερείσματα στις περισσότερες χώρες του κόσμου, κατάφερε να εξαπλωθεί με μεγάλη ταχύτητα και να πάρει τη θέση άλλων, παραδοσιακών, εορτασμών που, όπως φαίνεται, δεν ταιριάζουν με τη σημερινή μορφή των ερωτικών σχέσεων και τη σημερινή θέση της γυναίκας αλλά ούτε και με την βασιλεία του καταναλωτισμού, ο οποίος έχει μετατραπεί σε μέτρο αισθημάτων.
Η γιορτή είναι μια μάλλον αθώα εξέλιξη των παλιών λευκωμάτων και μυστικών μηνυμάτων, αλλά πολλοί, κυρίως φανατικοί, δε μπορούν να τη δουν έτσι. Είναι αποφασισμένοι να αγωνιστούν για να σταματήσουν την εκρηκτική εξάπλωση και "παγκοσμιοποίηση" του εορτασμού.
Αν και συχνά ο Άγιος Βαλεντίνος χαρακτηρίζεται "δυτικός άγιος", όπως όλοι οι προ του σχίσματος άγιοι είναι άγιος Ορθόδοξος. Την 14η Φεβρουαρίου η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την μνήμη "Αυξεντίου του εν τω Όρει, Ουαλεντίνου Ιερομάρτυρος" και λοιπών Αγίων.Προφανώς, ο Άγιος Ουαλεντίνος ο Ιερομάρτυρας τιμάται την αυτή ημέρα και από τις δύο Εκκλησίες - απλώς, το "Β" γίνεται "Ου" κατά την απόδοση του ονόματός του στην Ελληνική. Ο Άγιος ήταν πρεσβύτερος και μαρτύρησε στη Ρώμη επί αυτοκράτορα Κλαυδίου. Ως εδώ διασώζεται, παραδόσεως ένεκα, μία κοινή αλήθεια σε Δύση και Ανατολή.
Πέραν αυτής, στο βίο του αγίου προστίθεται από τη δυτική χριστιανοσύνη-δεν μπορέσαμε να βρούμε ορθόδοξη πηγή που να αναφέρει περισσότερα ή τα αυτά- ότι, τω καιρώ εκείνω, ο Κλαύδιος είχε απαγορεύσει το γάμο στους νέους άνδρες, ώστε ευκολότερα να τους στρατολογεί για τις εκστρατείες. Παρά την απαγόρευση, ο χριστιανός ιερέας Ουαλεντίνος πάντρευε κρυφά τα ερωτευμένα ζευγάρια. Η παρανομία του τον οδήγησε ενώπιον του αυτοκράτορα και, εν τέλει, στο θάνατο.
Αυτή είναι η θρησκευτική άποψη, αλλά οι δεκαετίες οδήγησαν να επισκιαστεί από την ρομαντική άποψη. Στην τελευταία, καταπώς πρέπει σε νουβέλα της ρομαντικής εποχής, ο φυλακισμένος ιερέας ερωτεύεται τη θυγατέρα του δεσμοφύλακά του -η οποία, προφανώς, ξημεροβραδιαζόταν στη φυλακή- και, λίγο πριν πεθάνει με μαρτυρικό θάνατο, της γράφει ένα απελπισμένο ερωτικό γράμμα. Υπογράφει το γράμμα "ο Βαλεντίνος σου", προς μεγάλη χαρά των δημιουργών ευχετηρίων καρτών ανά τους αιώνας.
Πέρα από τα όσα ρομαντικά και παραμυθένια στόλισε τη μέρα ο χρόνος, αρκετοί εικάζουν πως οι ρίζες της "γιορτής των ερωτευμένων" είναι πιο παλιές και καθόλου χριστιανικές. Τις εντοπίζουν στα Λουπερκάλια, μια ρωμαϊκή εορτή που τιμούσε τη Λύκαινα η οποία έθρεψε το Ρωμύλο και το Ρώμο, τους ιδρυτές της Ρώμης.
Τα Λουπερκάλια τιμούνταν 13-15 Φεβρουαρίου και είχαν πολλά κοινά με τα αρκαδικά Λύκεια και τη λατρεία του Πανός. Ήταν γιορτή της άνοιξης και του ξυπνήματος της φύσης, παγανιστική, συνδεδεμένη με τη γονιμότητα. Απόηχος της παγανιστικής γιορτής είναι και ο αγγλικός λαϊκός μύθος που θέλει συγκεκριμένα την 14η Φεβρουαρίου να αρχίζει το ζευγάρωμα των πετεινών του ουρανού.
Ο Μεσαίωνας ήταν που είδε τα πρώτα γράμματα σε "Βαλεντίνες". Η γιορτή συνδέθηκε με τον ρομαντικό έρωτα, τουλάχιστον στον αγγλοσαξωνικό κόσμο, χάρη στον ποιητή και πολιτικό Τζέφρι Τσόσερ, συγγραφέα των "Ιστοριών του Καντέρμπουρι" , λίγο πριν τελειώσει ο Μεσαίωνας. Όμως, ακόμη, παρέμενε πεδίο δράσης των ελαχίστων που γνώριζαν γραφή ή είχαν γραμματικό... η γιορτή απέκτησε λαϊκή βάση μετά τον 17ο αιώνα, στα τέλη του οποίου τυπώνονται και οι πρώτες κάρτες για Βαλεντίνους.
Σήμερα, υπολογίζεται ότι την 14η Φεβρουαρίου ανταλλάσσονται πάνω από ένα δισεκατομμύριο κάρτες παγκοσμίως, εκ των οποίων περίπου 180 εκατομμύρια στις ΗΠΑ - ο αριθμός δεν μειώθηκε από τις ηλεκτρονικές κάρτες, παρ ότι πολλοί το προέβλεπαν. Ίσως τα ηλεκτρονικά δωράκια του facebook κατορθώσουν να τις υποκαταστήσουν σε ένα βαθμό, φέτος.
Στην Ελλάδα, ημέρα συνδεδεμένη με τον γάμο και τους κρυφούς έρωτες ήταν η ημέρα του ΑηΓιαννιού, το γενέθλιον του Προδρόμου, στις 24 Ιουνίου, κατά την οποία τα κορίτσια τιμούσαν το έθιμο του κλήδονα. Τα κορίτσια έπρεπε αμίλητα να φέρουν νερό στο σπίτι -το "αμίλητο νερό"- μες σε ένα πήλινο αγγείο. Μετά, έβαζαν στο δοχείο από ένα προσωπικό αντικείμενο η καθεμία, το σκέπαζαν και το άφηναν στην αυλή όλη τη νύχτα.
Όσο τα άστρα κάναν παρέα στο "αμίλητο νερό", το κάθε κορίτσι ονειρεύεται αυτόν που θα παντρευτεί. Το πρωί, πάντα αμίλητες, πίναν απ' το νερό και πέρναν το προσωπικό τους αντικείμενο από το αγγείο, ενώ οι μεγαλύτερες, έγγαμες γυναίκες τραγουδούσαν τα τραγούδια του Κλήδονα.
Έπαιζε ρόλο χρησμού το στιχάκι που άκουγαν όταν ανέσυραν το δικό τους αντικείμενο από το αγγείο. Τα κορίτσια έμεναν αμίλητα μέχρι να ακούσουν ένα ανδρικό όνομα. Το όνομα που άκουγε η καθεμιά, ήταν το όνομα του άνδρα που ονειρεύτηκε. Αυτή είναι η βασική εκδοχή του Κλήδονα - από τόπο σε τόπο, όμως, υπήρχαν μικρές παραλλαγές. Οι ρίζες του εθίμου είναι αρχαίες και εντοπίζονται στις ιερές μαντικές τελετές.
Και στη Βραζιλία η "Ημέρα των Ερωτευμένων" γιορτάζεται Ιούνιο και συνδέεται με παλιότερα έθιμα. Σήμερα, την 12η Ιουνίου, παραμονή της γιορτής του Αγίου Αντωνίου της Πάδουας, οι ερωτευμένοι ανταλλάσσουν δώρα, οι άνδρες χαρίζουν στα κορίτσια λουλούδια και σοκολάτες.
Παλιότερα, όμως, την ημέρα αυτή, άναβαν φωτιές στους δρόμους - όπως και στην Ελλάδα- και ύστερα, τα κορίτσια επιδίδονταν σε μικρές μαγικές τελετουργίες, που ονομάζονται "συμπάθειες" (simpatias) και παρουσιάζουν διαφορές η μία από την άλλη, γιατί δεν είναι όλες για τον ίδιο σκοπό. Πολλές από αυτές τις τελετές ζουν ακόμη.
Για να κερδίσουν τον άνδρα που αγαπούν, οι βραζιλιάνες βάζουν ένα χαρτί μες σ' ένα πιάτο και ζωγραφίζουν μια καρδιά τόσο μεγάλη όσο το κέντρο του πιάτου. Κατόπιν, κόβουν την καρδιά λωρίδες και γραφουν το όνομα του εκλεκτού τους στις πρώτες τρεις.
Ύστερα, βαζουν τις λωρίδες ξανά στο πιάτο, τις περιχύνουν μέλι και λευκά ροδοπέταλα, βάζουν ένα λευκό κερί από απάνω και το ανάβουν. Όσο καίγεται το κερί σκέφτονται τον αγαπημένο τους. Εφτά μέρες, ύστερα, κρατούν το πιάτο κοντά τους. Τέλος, παίρνουν τα ροδοπέταλα για κείνες και το πιάτο με την καρδιά πρέπει να το αφήσουν σε έναν κήπο που τα φυτά να έχουν αγκάθια. Μες στο χρόνο, πιστεύουν, ο εκλεκτός τους θα έρθει να τις βρει μαγεμένος.
Αν, πάλι, στόχος είναι να μείνει ζωντανός ο έρωτας ενός μνηστήρα ή συζύγου, πρέπει να γράψουν το όνομα του σε ένα χαρτί, να το βάλουν σε ένα πιάτο με τρία μικρά βραζιλιάνικα κέικ (κιντίν), να το περιχύσουν μέλι, να κοιμηθούν με αυτό κοντά τους και μετά να το αφήσουν στον αναπόφευκτο κήπο - και χωρίς αγκάθια κάνει αυτή τη φορά.
